Ben je zeker dat je dit wil posten?

Een pop-up bericht voor het posten van een seksueel grensoverschrijdend bericht op een sociale netwerksite, draagt bij aan het verminderen van dit gedrag. Sociale netwerksites kunnen zo helpen bij de preventie van online grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast zouden ze ook nog andere maatregelen ter bescherming van hun jonge gebruikers moeten nemen.

Voordat een mogelijk kwetsend bericht op een sociale netwerksite wordt geplaatst, kan een pop-up boodschap de jongere erop wijzen dat de boodschap een ruim publiek bereikt, een negatieve impact heeft op het slachtoffer, of wordt afgekeurd door de meeste getuigen. Automatische detectiesystemen maken het mogelijk om kwetsende boodschappen tijdens het intikken op te sporen. Deze “think twice” maatregelen zijn niet alleen gewenst, maar ook effectief, zo blijkt uit mijn onderzoek.

Sociale netwerksites zijn deel van de oorzaak

Uit een bevraging onder 1015 Vlaamse jongeren tussen 11 en 19 jaar, blijkt dat bijna één derde van de jongeren (29,8%) tijdens de afgelopen 6 maanden het slachtoffer werd van een vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag via sociale netwerksites. Zij kregen bijvoorbeeld ongewenste seksueel getinte opmerkingen, ongewenste seksuele verzoeken of er werden naaktfoto’s van hen verspreid. Dergelijke ervaringen kunnen uiteraard traumatiserend zijn.

Jongeren zijn daarnaast echter ook vaak de daders van dit soort grensoverschrijdend gedrag. De online context werkt daarbij faciliterend. Achter een scherm voelen ze zich anoniemer en veiliger, hebben ze minder besef van de impact van hun gedrag, en vergeten ze vaak hoeveel mensen er “meekijken”. De impulsiviteit en het risicogedrag dat adolescenten typeert, krijgt daardoor een extra duwtje in de rug.  Sociale netwerksites stimuleren bovendien het posten van, en het reageren op, persoonlijke informatie, en dragen op die manier ook bij aan het probleem.

Sociale netwerksites zijn dus deel van de oorzaak. Maar zijn ze ook deel van de oplossing? Naast educatie rond online veiligheid, zouden sociale netwerksites een rol kunnen spelen in de strijd tegen online grensoverschrijdend gedrag bij jongeren. Ze moeten namelijk volgens Europese richtlijnen hun jonge gebruikers beschermen op hun platform. Bovendien bieden sociale media de technologische middelen om dit probleem aan te pakken, aangezien zij inhoud automatisch kunnen opsporen of verwijderen. Zoals het voorkomen van het opladen van een naaktfoto, iets wat veel jongeren maar al te graag zouden zien gebeuren. Verder kunnen ze ook jongeren duidelijker informeren over online privacy en grensoverschrijdend gedrag of tools aanleveren om hun gegevens te beschermen en te controleren (bv. inhoud rond henzelf door anderen gepost kunnen verwijderen).

Hoewel sociale netwerksites inspanningen leveren, doen ze momenteel nog steeds te weinig. Zo zijn  jongeren misnoegd over het rapporteringssysteem omdat er vaak helemaal géén reactie volgt op hun meldingen van ongewenst seksueel gedrag. Uit de bevraging bij 1015 Vlaamse jongeren blijkt dat één op de vijf jongeren de hulp inriep van de sociale netwerksite toen ze te maken kregen met een ongewenste seksuele situatie waarover ze geen controle hadden. In ongeveer de helft van de meldingen (46%) gebeurde niets volgens de jongeren en slechts in één derde van de gevallen werd de inhoud effectief verwijderd. Dit kan heel frustrerend zijn voor slachtoffers omdat de meldknop een laatste redmiddel lijkt, in situaties waarin ze weinig controle ervaren (bv. omdat ze de inhoud niet zelf kunnen verwijderen of wanneer er veel getuigen zijn).

Denk na voor je post

Sociale netwerksites kunnen niet alleen reactief optreden;  zij kunnen zelf ook inzetten op de actieve detectie van misbruiken. Via automatische woord- en beeldherkenning kunnen ze de moderator helpen om sneller grensoverschrijdende inhoud op het platform te detecteren.

In een experimentele studie bij jongeren rond 15 jaar stelde ik vast dat het tonen van waarschuwingsboodschappen op sociale netwerksites voordat ze iets gemeens willen posten, hen van gedachte doet veranderen. De technologie toont waarschuwingsboodschappen die enkel verschijnen wanneer er via de automatische detectie tijdens het intikken van een boodschap al een “probleem” wordt vastgesteld. Deze techniek lijkt op het automatisch feedback krijgen over de sterkte van je paswoord.

Jongeren doen nadenken via een pop-up bericht voordat ze iets gemeen willen posten kan grensoverschrijdend gedrag verminderen

De pop-up berichten kunnen verschillende vormen aannemen. Zij  kunnen bijvoorbeeld vermelden dat de boodschap die men wil posten kwetsend is voor het slachtoffer, voor een groot publiek zichtbaar is, of door anderen afgekeurd wordt.

Het voordeel van deze boodschappen is dat ze grensoverschrijdend gedrag, zowel woorden als beelden, kunnen voorkomen door jongeren te doen nadenken over dingen waar ze niet altijd bij stilstaan: welk effect heeft mijn boodschap op de ontvanger, en wie kan deze boodschap allemaal zien? Bovendien respecteren ze de vrijheid van meningsuiting van de jongeren. Die  beslissen uiteindelijk immers nog altijd zelf om de  inhoud al dan niet te posten.

Pro-sociale omgeving creëren

Grotere sociale netwerksites zoals Facebook zullen deze strategie waarschijnlijk niet meteen toepassen, maar voor sites die zich enkel richten op heel jonge gebruikers, is dit interessant. De berichtjes kunnen kinderen vanaf zeer jonge leeftijd aanleren dat op sociale media niet zomaar alles gezegd kan worden.

Voor de toekomst is het nu belangrijk dat de technologie om grensoverschrijdende inhoud op te sporen geoptimaliseerd wordt om zo te vermijden dat jongeren telkens een pop-upbericht krijgen wanneer ze onder vrienden ‘plagerig’ communiceren.

Bovendien moet een aangename online ervaring prioriteit blijven. Daarom lieten we jongeren alvast een nep sociale netwerksite, met ingebouwde pop-up berichten testen. Ze ervaarden de boodschappen als heel positief, alleszins na beperkte blootstellingen daaraan. Op lange termijn zou mogelijk wel irritatie kunnen ontstaan. We moeten alternatieven overwegen, zoals het slechts sporadisch tonen van dit soort boodschappen. Ander interessante pistes zijn de toepassing van nudges. Dit zijn kleine subtiele aanpassingen in de ‘look en feel’ van de sociale media die bijvoorbeeld empathie opwekken en een positieve sociale norm creëren zoals bijvoorbeeld het standaard tonen van positieve inhoud.

Op deze manier kunnen we bijdragen aan het voorkomen van negatieve emoties en trauma’s ten gevolge van online grensoverschrijdend gedrag en zetten we een stap in de richting van een veilige online omgeving.

Artikel door Kathleen Van Royen, doctor in de communicatiewetenschappen (UAntwerpen)