Filmmakers kunnen hun kijkers emotioneel beïnvloeden en gevoelens van woede, angst en walging tot bepaalde minderheidsgroepen uitlokken

Houden van te haten: vijandvorming in de Amerikaanse actiefilm

Bio

Al sinds zijn prille kinderjaren is Lennart Soberon (°1991) gefascineerd door de filmkunst. Van het medium haar vroege geschiedenis en technologische innovaties tot de verborgen lagen van wat films te vertellen hebben: zijn passie voor film in al haar facetten zorgde ervoor dat hij communicatiewetenschappen aan de UGent ging studeren. Na het afronden van mijn masteropleiding in de Film- en Televisiewetenschappen, begon ik aan diezelfde vakgroep in dienst als academisch assistent. Hier combineerde ik het doceren van vakken als filmgeschiedenis en -analyse met een doctoraat over filmemoties en antipathie. Lennart heeft een passie voor wetenschapscommunicatie en gaf de laatste jaren een groot aantal filminleidingen, workshops en presentaties voor internationale filmfestivals tot landelijke cultuurcentra. Samen met twee collega's / vrienden startte hij enkele jaren het cinefiel platform Kinoautomat; een online academisch tijdschrift waar ze filmanalyse trachten te populariseren en het academisch werk van studenten een tweede leven geven in de vorm van een publicatie of een presentatie.

Doctoraat in het kort

"In mijn doctoraat onderzocht ik de emotionele politiek van de Amerikaanse actiefilm. Anders gezegd werp ik een blik op hoe filmmakers in de actiefilm vijandpersonages verbeelden en negatieve emoties ten aanzien van deze personages bij de kijker uitlokken. Ik analyseerde hiervoor liefst 180 films over een periode van 36 jaar om een getailleerd overzicht te geven van hoe vijandbeelden interageren met maatschappelijke debatten doorheen de tijd. De bevindingen van mijn studies bieden zo voorheen onbesproken inzichten over hoe vijanden verbeeld worden en hoe dit de empathische relaties van kijkers bepaalt." 

Waarom is jouw doctoraat belangrijk?

"De actiefilm is het meest bezochte filmgenre in de wereld en trekt ook in België vele bezoekers. Voor velen ligt de aantrekkingskracht van deze films in het spectaculair geweld dat een actieheld t.a.v. een reeks vijanden berokkent. Die geweldsdaden worden als iets noodzakelijks, deugdelijks of vermakelijks gekaderd, terwijl deze praktijken veelal een uiting zijn van ongelijke machtsrelaties in de samenleving. De vijanden in deze films zijn dan ook vaak een etnisch-culturele ‘ander’ die als een dreiging wordt gerepresenteerd tot een cultureel homogeen wit Amerika. 

De vijandbeelden binnen deze films zijn geen natuurlijke fenomenen, maar eerder iets dat door filmmakers geconstrueerd wordt. Filmmakers kunnen zo het emotionele leven van hun kijkers beïnvloeden en gevoelens van woede, angst en walging tot bepaalde minderheidsgroepen uitlokken. Hoewel actiefilms gekend staan als simpel vermaak, reiken deze emoties ver buiten de filmzaal en bestendigen ze stereotypen en discriminerende praktijken. Welke vormen van geweld we in de samenleving als toelaatbaar beschouwen, is tevens verbonden aan hoe films hedendaagse conflicten voorstellen. Met de recente dekoloniseringsvraagstukken en Black Lives Matter-protesten heeft mijn werk een hernieuwde relevantie gekregen. Racistische machtsverhoudingen sluipen nog te vaak binnen in films en worden door deze beeldvorming dan weer opnieuw bestendigd. Als we willen bouwen aan een betere, meer diverse samenleving moeten we ook kritisch kijken naar de rolpatronen die we te zien krijgen en de emoties die bij ons worden uitgelokt."

Waarom wil je het publiek informeren over jouw onderzoek?

"Omdat onze bredere beeldcultuur belangrijk is. Er wordt wel eens gezegd dat we zijn wat we eten. Dit gaat ook op voor onze consumptie van populaire mediaboodschappen. De populariteit en invloed van de actiefilms valt niet te ontkennen en toch is er amper debat over de beeldvorming die deze films helpen uitdragen. Sinds de vroege jaren 80 is het genre een spreekbuis voor imperialistische politiek, discriminatoire stereotypen en de verheerlijking van staatsgeweld. Enkel door deze films aan kritische analyses te onderwerpen, kunnen we beginnen met het pleiten voor een meer gelijke en politiek gevoelige cinema. Mijn doel is dan ook om mensen die niet bijzonder veel met film bezig zijn, maar daarom niet minder films zien, op een andere manier naar populaire cinema te helpen kijken. Ik hoop dat dit leidt naar een meer beeldgeletterd en actief publiek dat zelfstandig vijandbeelden ontmantelt en de emotionele manipulatie van filmmakers kan identificeren."

VIDEO PITCH